4ος–6ος αιώνας: Η απαρχή της χριστουγεννιάτικης υμνογραφίας Η Καθολική Εκκλησία θεσμοθετεί τον εορτασμό των Χριστουγέννων τον 4ο αιώνα στη Ρώμη. Τα πρώτα ύμνια είναι λατινικά, απλά και λειτουργικά.
Σημαντικά έργα
“Veni Redemptor Gentium” – Άγ. Αμβρόσιος, 4ος αιώνας “Corde natus ex Parentis” – Προυντέντιος, 5ος αιώνας Αντιφωνία “Hodie Christus natus est” – 6ος αιώνας Χαρακτηριστικό: μονοφωνία, απλός ρυθμός, ψαλμικό ύφος.
7ος–10ος αιώνας: Ανθοφορία του Γρηγοριανού μέλους Ο Πάπας Γρηγόριος Α΄ ενισχύει τη σταθεροποίηση των ψαλμών.
Κύριοι ύμνοι εποχής
Introit “Puer natus est nobis” Gradual “Viderunt omnes” Offertorium “Tui sunt caeli” Communio “Viderunt omnes” Χαρακτηριστικό: τελειοποιείται το γρηγοριανό μέλος – αυστηρή μονοφωνία, τρόποι, μελισματικοί τονισμοί.
11ος–13ος αιώνας: Μεσαιωνικές λαικές χριστουγεννιάτικες μελωδίες Δίπλα στο γρηγοριανό μέλος εμφανίζονται:
Laude Carols Χριστουγεννιάτικοι ύμνοι σε τοπικές λατινικές/λαϊκές γλώσσες. Διάσημα έργα
“Quem pastores laudavere” (12ος αι.)“In dulci jubilo” (13ος αι., γερμανο–λατινικό) Χαρακτηριστικό: μεικτή γλώσσα, απλές μελωδίες, δημοτική χρήση.
14ος–15ος αιώνας: Η περίοδος ars nova και το τροβαδούρικο ύφος Η μουσική γίνεται πιο ρυθμική και πολυφωνική.
Σημαντικά
“Resonet in laudibus” (14ος αι.)Χριστουγεννιάτικα μοτέτα με πολύπλοκη πολυφωνία. Χαρακτηριστικό: αρχίζει η μετάβαση προς την πολυφωνία της Αναγέννησης.
16ος αιώνας: Η Χρυσή Εποχή (Αναγέννηση) Ο 16ος αιώνας θεωρείται η κορυφή της καθολικής χριστουγεννιάτικης πολυφωνίας.
Μεγάλοι συνθέτες
Palestrina Victoria Byrd (Αγγλικανός/Καθολικός, γράφει και για κρυφές καθολικές λειτουργίες) Σημαντικά έργα
Palestrina – “Hodie Christus natus est” (motet & missa) Victoria – “O Magnum Mysterium” Victoria – “Alma Redemptoris Mater” Byrd – “Hodie Christus natus est” Χαρακτηριστικό: τέλεια ισορροπία φωνών, καθαρότητα, ιερατική μεγαλοπρέπεια.
17ος αιώνας: Μπαρόκ – Συναυλιακό ύφος και μεγαλοπρέπεια Η μουσική γίνεται πιο δραματική, με όργανα και χορωδίες.
Σημαντικά έργα
Heinrich Schütz – “Weihnachtshistorie” Michael Praetorius – “Es ist ein Ros entsprungen” Claudio Monteverdi – Χριστουγεννιάτικες λειτουργίες & motets Francesco Manfredini – “Christmas Concerto” Χαρακτηριστικό: διάλογοι, κοντσέρτα, εκκλησιαστική “λαμπρότητα”.
18ος αιώνας: Ύστερο Μπαρόκ και Κλασικισμός Η εποχή των μεγάλων ορατορίων.
Μεγάλα χριστουγεννιάτικα έργα
J.S. Bach – Weihnachtsoratorium (1734) G.F. Händel – Messiah (1741) – παρότι μη αποκλειστικά καθολικός, έχει κυριαρχήσει και σε καθολικές συναυλίες.Τοπικές καθολικές Messe pastorale (Ποιμενικές Λειτουργίες) Χαρακτηριστικό: χαρούμενα ρυθμικά μέρη, χρήση αυλών & εγχόρδων σε «ποιμενικό» ύφος.
19ος αιώνας: Ρομαντισμός & διάδοση των “carols” Σύγχρονα τότε, αλλά σήμερα κλασικά.
Σημαντικά
Adolphe Adam – “Minuit, chrétiens” (1847) Franz Gruber – “Stille Nacht” (1818) – Καθολικός αυστριακός βοηθός ιερέωςCésar Franck – “Noël angevin” Liszt – “Weihnachtsbaum” Χαρακτηριστικό: περισσότερο συναίσθημα, μεγαλύτερες αρμονίες, ευρωπαϊκή διάδοση.
20ός αιώνας: Σύγχρονοι καθολικοί συνθέτες & αναβίωση Η χορωδιακή μουσική ανθίζει ξανά.
Μεγάλοι συνθέτες
Benjamin Britten – A Ceremony of Carols (1942) Olivier Messiaen – La Nativité du Seigneur (1935) Francis Poulenc – “Quatre motets pour le temps de Noël” (1952) Arvo Pärt – “Magnificat”, “Bogoróditse Djévo” Penderecki – Symphony No. 2 “Christmas” Χαρακτηριστικό: μινιμαλισμός, μυσταγωγία, νέες τεχνικές.
21ος αιώνας: Σύγχρονο καθολικό εορταστικό ρεπερτόριο Η Καθολική Εκκλησία συνεχίζει να δημιουργεί νέα ύμνια.
Σημαντικοί σύγχρονοι
Marco Frisina “Verbum caro factum est” “Nato per noi” “Tu scendi dalle stelle” (σύγχρονη ενορχήστρωση) John Rutter (αν και Αγγλικανός, τα έργα του έχουν εισαχθεί στην καθολική χρήση)“Christmas Lullaby” “What Sweeter Music” Χαρακτηριστικό: κινηματογραφικός ήχος, συναισθηματική χορωδιακή γραφή, προσβασιμότητα.
Υπέροχη παρουσίαση! Οι καθολικοί χριστουγεννιάτικοι ύμνοι, από τα πρώτα λατινικά μέλη μέχρι τη σύγχρονη πολυφωνία, δείχνουν πόσο διαχρονική είναι η προσευχή της Γέννησης.